Wat moet je weten voor een bezoek aan Auschwitz? (met of zonder gids)

4,5K

Reizen is niet altijd alleen maar leuk. Dat hoeft ook niet, vind ik. Ik reis om de geschiedenis en andere culturen beter te begrijpen. En soms moet je daarvoor buiten je comfortzone stappen. Jezelf even flink met de neus op de feiten drukken. Daarom wilde ik al jaren graag concentratiekamp Auschwitz in Polen bezoeken. Het concentratiekamp ligt niet ver van Krakau, dus toen ik de stad bezocht, greep ik meteen de kans aan om het kamp te bezoeken. Naast dat ik mijn gedachten op een rijtje wilde zetten, wilde ik ook jullie wat tips geven over wat je moet weten voor een bezoek aan Auschwitz. 

Praktische info: wel of geen gids?

Auschwitz was een berucht concentratie- en vernietigingskamp uit de Tweede Wereldoorlog, gelegen in het door nazi-Duitsland bezette Polen. Het kamp werd opgericht in 1940 en groeide uit tot het grootste complex van de naziconcentratiekampen, bestaande uit drie belangrijke delen: Auschwitz I (met de bekende ‘Arbeit macht Frei’-poort), het uitgestrekte Auschwitz II (Birkenau) en Auschwitz III (Monowitz), een werkkamp dat inmiddels niet meer bestaat. Alleen de eerste twee zijn nog te bezoeken.

Meer dan een miljoen mensen werden naar schatting door de nazi’s vermoord in Auschwitz, waarvan het merendeel Joden, maar ook Roma, Sinti, Polen en andere groepen die door de nazi’s als “vijanden” werden beschouwd. Auschwitz staat symbool voor de onuitsprekelijke wreedheid en de tragedie van de Holocaust en blijft een gedenkplaats en een herinnering aan de gruweldaden van het naziregime.

Het kamp ligt ongeveer 63 kilometer ten westen van Krakau in Polen. Het is mogelijk om van Krakau naar Auschwitz te reizen met de auto, de trein of met georganiseerde tours. De reistijd varieert afhankelijk van het gekozen vervoermiddel, maar het duurt meestal ongeveer 1 tot 1,5 uur om van Krakau naar Auschwitz te komen.

Je kunt Auschwitz zelf op drie manieren bezoeken: met een georganiseerde tour, met een officiële tour van het museum, óf helemaal zelfstandig. Er zijn voor en nadelen aan alle opties, dus die ga ik nu stap voor stap behandelen.

PS: je kunt Auschwitz trouwens ook heel goed combineren met de zoutmijnen van Wieliczka.

Auschwitz bezoeken met een georganiseerde tour:

Ik bezocht Auschwitz via een georganiseerde tour. Het voordeel daarvan is dat alles voor je geregeld wordt: je wordt netjes opgehaald en thuisgebracht, je hoeft niet in de rij voor kaartjes, en je hebt een gids tot je beschikking voor een uitleg en rondleiding. Kortom: de perfecte optie als je je alleen wilt focussen op het bezoekje, en je niet druk wilt maken over vervoer of tickets.

Het nadeel is dat het met een georganiseerde tour natuurlijk duurder is dan zelf alles regelen, en dat je vast zit aan een schema. Je kunt niet even extra gebouwen bekijken als dat niet op de route van de tourguide ligt. Aan de andere kant is er op Auschwitz II-Birkenau eigenlijk niets meer: het is alleen een leeg veld met ruïnes van barakken. Dan is een gids wel handig voor extra uitleg. DIT is de meest populaire en best gewaardeerde georganiseerde tour naar Auschwitz vanuit Krakau .

Voordelen:

• Je wordt opgehaald bij je hotel (of een centraal punt) en weer thuisgebracht
• Je hoeft niet in de rij voor kaartjes
• Je loopt geen informatie mis, want je hebt een tourguide

Nadelen:

• Je zit vast aan een schema en kunt niet zelf bepalen hoe lang je blijft en wat je bezoekt

Boek je georganiseerde tour hier.

Zelfstandig Auschwitz bezoeken (zonder gids):

Het is ook mogelijk om Auschwitz zonder gids te bezoeken. Maar daar zit één groot nadeel aan: dat kan alleen in de namiddag. Zo kun je in de zomermaanden pas na 16u zonder gids het complex in. Dit doen ze om alles een beetje georganiseerd te laten verlopen, met zulke gigantische bezoekersaantallen. De exacte tijdstippen waarop het mogelijk is een entreeticket zonder tourguide te bezoeken, zie je hier.

Wil je toch eerder op de dag, dan zul je moeten aansluiten bij een tour die aangeboden wordt door het museum zelf. Deze worden in allerlei talen gegeven, waaronder Engels (minimaal elk uur) en Duits (minimaal 1x per dag). De tour duurt 3,5 uur en kost geld. Momenteel kost zo’n tour 90 Poolse Zloty, wat omgerekend ongeveer €20 is.

Als je zelfstandig gaat, kun je met het openbaar vervoer gaan (de trein), of zelf rijden en parkeren bij het complex. De twee kampen liggen 3.5 kilometer van elkaar vandaan, en je kunt tussen de kampen bewegen met een gratis pendelbus. Deze wordt aangeboden door het museum en rijdt regelmatig. Tussen April en Oktober rijdt die elke 10 minuten. Tussen November en Maart gaat hij elke 30 minuten.

Bij allebei de parken is bovendien (betaalde) parkeergelegenheid, dus je kunt ook met de auto naar de parken rijden, maar je bezoek moet wel beginnen bij Auschwitz I. Uiteraard kun je er ook voor kiezen om de afstand te wandelen.

Je kunt trouwens ook besluiten om met de trein naar Auschwitz te komen. Er is een M-lijn die het treinstation van Oświęcim met het kamp verbindt. Voor meer informatie klik je op deze link.

Voordeel:

• Je kunt zelf gaan en staan waar je wilt
• Het is gratis

Nadeel:

• Je kunt alleen op specifieke momenten het kamp gratis bezoeken
• Je mist informatie en context (tenzij je aansluit bij een officiële rondleiding)
• Je moet zelf je eigen tickets en vervoer regelen

Toegangskaartjes Auschwitz:

Toegangskaartjes voor Auschwitz zijn in principe gratis. Tenzij je een tijdslot boekt met een rondleiding, dat kost ongeveer €20.

BELANGRIJK: Kaartjes moet je van te voren reserveren! Dat kan via visit.auschwitz.org. Je boekt dan een (gratis) kaartje voor jouw voorkeursdatum en tijdsstip. Gratis kaartjes zonder rondleiding zijn erg gelimiteerd, en alleen beschikbaar aan het eind van de middag. Dit systeem hebben ze geïntroduceerd omdat er teveel mensen naar Auschwitz kwamen, waardoor het te druk werd. Boek wel RUIM van te voren je tickets, zodat je niet voor niets komt!

Als je met een georganiseerde tour gaat dan zitten je kaartjes inbegrepen in de tour, en regelt de organisatie die voor je. Dat hoef je dan niet zelf te doen. Let op dat je wel je ID mee neemt om te kunnen identificeren dat je kaartje ook daadwerkelijk van jou is.

Zijn er leeftijdsgrenzen aan een bezoek aan Auschwitz? Officieel niet, maar het museum raad een bezoek niet aan voor kinderen die jonger zijn dan 14 jaar. Je kunt je zelf wel voorstellen waarom.

Tips:

• Draag waterdichte schoenen die vies mogen worden. Als je pech hebt, valt je bezoekje op een dag waarop het non-stop regent, zoals het mijne. Het wordt dan een modderige natte zooi, dus kom goed beslagen ten ijs.
• Draag goede wandelschoenen: Auschwitz-Birkenau is niet echt geasfalteerd, en dus erg onregelmatig, met hier en daar los liggende stenen.
• Het merendeel van het complex ligt in de open lucht. Bereid je voor op de elementen; of dat nou een paraplu is of een hoed en zonnebrand… je zult veel buiten zijn.
• Neem snacks en water mee, en doe je behoeftes voor je het complex binnen gaat. Zoals je mogelijk niet zult verbazen, staat Auschwitz niet bepaald vol met gezellige standjes en toiletgebouwen. De parken zijn beschermd erfgoed. Bij de ingang kun je snacks kopen en naar de WC, maar eenmaal binnen, moet je roeien met de riemen die je hebt. Toepasselijk, niet?
• Neem een klein (hand)tasje mee. Als je tas groter is dan 30x20x10cm dan mag je hem niet mee naar binnen nemen, en moet hij achterblijven. 
• Neem voor de zekerheid ook identificatie mee, zodat je je kan identificeren bij het ophalen van je kaartjes. 

Mijn gedachten

Zoals ik al eerder zei, wilde ik Auschwitz al heel lang bezoeken. Ik vind de Tweede Wereldoorlog een fascinerende periode in de geschiedenis, waar ik graag meer over leer. Ik vind dat belangrijk. Ik denk dat je pas echt kunt voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt, als je de geschiedenis écht begrijpt. En dat probeer ik dus ook regelmatig te doen.

De dag voor mijn bezoek was ik nerveus en onrustig. Ik keek ineens toch best tegen het bezoek op. Ik sliep ook niet goed, maar of dat iets met het aanstaande bezoek te maken had, weet ik niet. Ik vond de betekenis van de plek toch ineens zo groot dat het met een tikje intimideerde. Tijdens de dag zelf was het muisstil in het busje dat ons naar Auschwitz reed. We keken allemaal in volle stilte een documentaire over de bevrijding van Auschwitz. Het meisje naast me huilde. Ik keek naar buiten en wist het net droog te houden.

Eenmaal aangekomen valt me meteen op dat Auschwitz I er heel anders uitziet dan verwacht. Veel kleiner, en dus niet uitgestrekt, maar gewoon stenen barakken op een industriegebied. Dat komt, leer ik later, omdat de beelden van Auschwitz I en II veel door elkaar worden gebruikt. Auschwitz 1 is vrij klein, en bestaat vooral uit stenen bunkers, terwijl Auschwitz II bekend is van het uitgestrekte kamp op een grasveld met prikkeldraad er omheen, en de treinsporen die het kamp in leiden. Auschwitz II is dus ook veel groter, en werd letterlijk gebouwd omdat het eerste kamp te klein was.

En toen was ik daar en was het ineens niet te bevatten. Ik liep er, over plekken waar mensen de dood hebben gevonden. Waar mensen hun laatste angstige uren beleefd hebben. En het wilde maar niet tot me doordringen. In Auschwitz II kwam dat al iets meer, vanwege de gigantische afmetingen. De uitgestrektheid. Het feit dat het je meer dan een half uur kost om van de ene kant naar de andere kant te lopen. En dan die barakken die daar in the middle of nowhere staan. Blootgesteld aan alle invloeden van het weer. Dát vond ik wel heftig. Toen ik er zelf was was het heel slecht weer. De regen kwam met bakken uit de lucht vallen, en ondanks dat ik een dikke winterjas aan had, vond ik het koud. Het dringt dan wel even tot je door dat de mensen daar tachtig jaar geleden geen dikke winterjassen hadden. En dat ze in de stromende regen uren moesten werken, en zodra ze dat niet meer konden, dat ze dood moesten.

En toch… tot op een bepaalde hoogte heb je het gewoon koud. En zijn je sokken doorweekt van de regen. En zijn het maar leegstaande gebouwen. Het is zó ontzettend moeilijk voor te stellen dat zoiets heeft bestaan. Auschwitz houdt het wat dat betreft ook vrij anoniem: ik heb weinig persoonlijke verhalen gelezen van mensen die er hebben gezeten (al blijkt dat in sommige barakken wel veel meer te zijn!). Dat zal wel bewust zijn: om nabestaanden te beschermen. Maar ik denk dat verhalen wel dichterbij zou brengen. Dan breng je het van het ongrijpbare getal 1 miljoen anonieme gezichten terug naar een handvol échte mensen. Die droomden, liefhadden en vreesden.

Tijdens mijn bezoek was ik minder aangedaan dan ik dacht. Maar in de dagen na mijn bezoek kwam het wel steeds meer binnen, hoe groots en afschuwelijk de daden zijn die daar plaatsvonden. Dat wist ik natuurlijk wel: ik heb tientallen films en documentaires over het onderwerp gezien. Maar ik vind het fijn om er geweest te zijn. Hoewel ik natuurlijk niet weet hoe het gevoeld moet hebben om daar tijdens de oorlog te leven, met de dagelijkse angst – voor jezelf, voor je familie, voor je vrienden, ik kan me nu in ieder geval inbeelden hoe het er uit zag, de volgende keer als ik een film zie over Auschwitz. En dat voegt een extra dimensie toe. Auschwitz is nu geen ontastbaar, ongrijpbaar ding meer voor me. Maar een echte plek, waar ik ben geweest, waar gruwelijke dingen geweest zijn. Ik heb gezien hoe het er was. Ik heb het op sommige momenten even gevoeld.

Het was dus nogal een interessant tripje. Anders dan ik verwacht had. Minder indrukwekkend op dat moment, maar het speelt nog lang door op de achtergrond. Verder ontbreken mij de woorden… ik heb het idee dat geen enkele woorden een ervaring als Auschwitz recht aan doen. Dus laat ik jullie hier maar achter met een Facebook-update die ik over mijn bezoekje schreef…

“Een van de redenen dat ik reis is om de geschiedenis te begrijpen en meer begrip en kennis te krijgen van ‘anderen’. Mensen met andere culturen, gebruiken, talen. Wat ik tot nu toe heb geleerd is simpel: mensen zijn inherent goed en verbonden door hun menselijkheid. We willen dezelfde dingen: liefhebben en geliefd worden, dat wijzelf en onze families gezond zijn, ons veilig voelen. In deze fragiele en onrustige tijden vond ik het belangrijker dan ooit om Auschwitz-Birkenau te bezoeken. Als je mensen ooit als niet-menselijk gaat zien omdat je hun cultuur en gebruiken niet begrijpt, denk dan aan deze plek. Hier werden meer dan een miljoen mensen systematisch vernietigd omdat ze “anders” waren. Dat waren ze niet. Ze hadden dezelfde liefde. Ze hadden dezelfde pijn. Ze hadden dezelfde angsten. En ze hadden dezelfde dromen. Laten we dit nooit vergeten en in ons leven keuzes maken waarbij liefde en menselijkheid voorop staan. “

Wat vond jij van een bezoek aan Auschwitz?

Dit artikel werd oorspronkelijk in september 2016 gepubliceerd, en kreeg de meest recente update in Juli 2023.